ਹਰਿਆਣਾ (ਨੈਸ਼ਨਲ ਟਾਈਮਜ਼): ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਯੂਟਿਊਬਰ ਜੋਤੀ ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਜਾਸੂਸੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 33 ਸਾਲਾ ਜੋਤੀ ਨੂੰ 16 ਮਈ ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਨਿਊ ਅਗਰਸੇਨ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ‘ਟ੍ਰੈਵਲ ਵਿਦ ਜੀਓ’ ਨਾਮ ਦਾ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਚਲਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ 4 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਬਸਕ੍ਰਾਈਬਰ ਹਨ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਾਸੂਸੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ 11 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜੋਤੀ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਡਾਇਰੀ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਹ ਡਾਇਰੀ 10-11 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਠ ਪੰਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪੰਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੌਰੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਐਂਟਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ 10 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੱਜ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼, ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੀਆਂ ਦੂਰੀਆਂ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਰਹਿਣਗੀਆਂ, ਪਰ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਮਿੱਟ ਜਾਣ।” ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਡਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਰਗੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਵਿਛੜੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲਿਖਿਆ। ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਐਂਟਰੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਇਰਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸਮਾਂ-ਸੀਮਾ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੋਤੀ ਦੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੋਸਟਾਂ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਯਾਤਰਾ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹਿੰਗੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਲਈ ਪੈਸਾ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ।
ਉੜੀਸਾ ਦੀ ਪ੍ਰਿਯੰਕਾ ਸੇਤੂਪਤੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਜੋਤੀ ਨਾਲ ਸੀ ਅਤੇ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਜੋਤੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀ (ਐਨਆਈਏ), ਖੁਫੀਆ ਬਿਊਰੋ (ਆਈਬੀ) ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
2023 ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵੀਜ਼ਾ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਹਿਸਾਨ-ਉਰ-ਰਹੀਮ ਉਰਫ਼ ਦਾਨਿਸ਼ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ। 13 ਮਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਹਿਸਾਨ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।
ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਐਸਪੀ ਸ਼ਸ਼ਾਂਕ ਕੁਮਾਰ ਸਾਵਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਣਨੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਜੋਤੀ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਜਾਸੂਸੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵੀ ਹੈ। ਜਾਂਚ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਹੋਰ ਪਹਿਲੂ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।
