ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਫਿਰ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਹੈ। 4 ਅਗਸਤ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ‘ਤੇ ਵਾਧੂ ਟੈਰਿਫ ਲਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 7 ਅਗਸਤ, 2025 ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਨ ‘ਤੇ 25% ਟੈਰਿਫ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਸ ਦਬਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਤੇਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਸ ਰਿਫਾਇਨਰੀ ਮਾਰਜਿਨ (GRM) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ 1 ਤੋਂ 1.5 ਡਾਲਰ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਕਿਉਂ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੈ?
ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਡਿੱਗ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਸਤੇ ਤੇਲ ਦਾ ਪੂਰਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੇ ਆਯਾਤ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2018 ਅਤੇ 2022 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ 1.5% ਸੀ, ਇਹ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਵਿੱਚ ਵਧ ਕੇ 33-35% ਹੋ ਗਿਆ।
ਭਾਰਤੀ ਰਿਫਾਇਨਰਾਂ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬੈਰਲ $3-4 ਦੀ ਛੋਟ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਮਾਰਜਿਨ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਾਭ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਿਫਾਇਨਿੰਗ ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਜੇਐਮ ਫਾਈਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਧਮਕੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਯੂਕਰੇਨ ਨਾਲ ਸੌਦਾ ਕਰ ਸਕੇ। ਅਮਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਰੂਸ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ।
ਪਰ ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਫਾਇਨਿੰਗ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਵਧ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਵੀ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਟਰੰਪ ਖੁਦ ਫੈਡਰਲ ਰਿਜ਼ਰਵ ਤੋਂ ਵਿਆਜ ਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਟੌਤੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕਿਹੜੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੀਆਂ?
ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦਦਾ, ਤਾਂ:
- OMCs (IOC, BPCL, HPCL) ਦਾ EBITDA 8-10% ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- MRPL ਅਤੇ CPCL ਦਾ EBITDA 20-25% ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ – EBITDA ਲਗਭਗ 2% ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਜੇਕਰ ਭਾਰਤ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਇਸਦੀ ਭਰਪਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ 2-2.5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਰੂਸੀ ਤੇਲ ਖਰੀਦ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਕੁੱਲ ਮੰਗ 16.5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ।
ਭਾਰਤ ਟਰੰਪ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਚਿੰਤਤ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਲਈ, ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕੂਟਨੀਤਕ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤ ਲਈ ਰੂਸ ਤੋਂ ਤੇਲ ਖਰੀਦਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ।
