Cyber Crime (ਨਵਲ ਕਿਸ਼ੋਰ) : ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਔਨਲਾਈਨ ਧੋਖਾਧੜੀ, ਫਿਸ਼ਿੰਗ, OTP ਘੁਟਾਲੇ ਅਤੇ ਜਾਅਲੀ ਕਾਲਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ, ਸਾਈਬਰ ਠੱਗਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ 22,845 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 2023 ਵਿੱਚ 7,465 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 206% ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
2024 ਵਿੱਚ 36 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿੱਤੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ
ਗ੍ਰਹਿ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਬੰਦੀ ਸੰਜੇ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 2024 ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਪੋਰਟਲ (NCRP) ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਵਿੱਤੀ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (CFCFRMS) ‘ਤੇ ਕੁੱਲ 36.40 ਲੱਖ ਵਿੱਤੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ, ਇਹ ਅੰਕੜਾ 24.4 ਲੱਖ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਰ ਸਾਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
2024 ਵਿੱਚ, NCRP ‘ਤੇ 22.7 ਲੱਖ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 2023 ਵਿੱਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ 15.9 ਲੱਖ ਸੀ। ਇਹ 42% ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਰਕਾਰ ਨੇ 5489 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਬਚਤ ਕੀਤੀ
ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਕੜੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸਨੇ ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਬਚਾਏ ਹਨ। 2019 ਵਿੱਚ I4C (ਭਾਰਤੀ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਤਾਲਮੇਲ ਕੇਂਦਰ) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ NCRP ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ CFCFRMS ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 17.8 ਲੱਖ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਵਿੱਚ 5489 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਬਚਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ: ਲੱਖਾਂ ਸਿਮ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ IMEI ਨੰਬਰ ਬਲਾਕ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ 9.42 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿਮ ਕਾਰਡ ਅਤੇ 2.63 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੋਬਾਈਲ IMEI ਨੰਬਰ ਬਲਾਕ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਮੋਡੀਊਲ ਰਾਹੀਂ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਨਕਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ, 10,599 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸਾਈਬਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚੀਏ?
- ਸ਼ੱਕੀ ਲਿੰਕਾਂ, ਕਾਲਾਂ ਅਤੇ ਈਮੇਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ।
- ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਾਸਵਰਡ ਬਣਾਓ ਅਤੇ 2-ਫੈਕਟਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
- ਸਿਰਫ਼ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ (https) ‘ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰੋ।
- ਕਦੇ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ OTP ਸਾਂਝਾ ਨਾ ਕਰੋ।
- ਆਪਣੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਅਤੇ ਲੈਪਟਾਪ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਪਡੇਟ ਰੱਖੋ।
- ਜਨਤਕ Wi-Fi ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹੋ।
