ਮੋਹਾਲੀ (ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ) :ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਡੇਰਾਬੱਸੀ ਨੇ ਹਵਾ ਖਰਾਬੀ ‘ਚ ਸਾਰਾ ਪੰਜਾਫ, ਹਰਿਆਣਾ ਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਖੇਤਰ ‘ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਊਭਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਹੋਰ ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੁਣ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ‘ਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ‘ਚ ਨੌਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਡੇਟਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ‘ਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਲੀਨ ਏਅਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (NCAP) ਅਧੀਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਸਾਂਸਦ ਅਨਿਲ ਦੇਸਾਈ ਅਤੇ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਕੁਸ਼ਵਾਹਾ ਵੱਲੋਂ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ‘ਤੇ, ਮੰਤਰੀ ਕਿਰਤੀ ਵਰਧਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ NCAP ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ 130 ‘ਚੋਂ 103 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੇ 2019 ਤੋਂ PM10 ਪੱਧਰਾਂ ‘ਚ ਸੁਧਾਰ ਦਰਜ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਧ ਖਰਾਬ ਹੋਇਆ। ਡਾਟਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ‘ਚ ਔਸਤ PM10 2017–18 ‘ਚ 88 µg/m³ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2024–25 ‘ਚ 98 µg/m³ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ 11.4% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਸਿਰਫ ਹਲਕੇ ‘ਚ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ 10 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਿਰਫ 8 ਸ਼ਹਿਰ- ਜਿਸ ‘ਚ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਸਾਹਮਣੇ 33.4% ਵਾਧਾ ਆਇਆ- ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਖਰਾਬ ਹਨ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ—ਜੋ ਕਿ ਸੋਚ–ਸਮਝ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ—ਦਾ PM10 ਸਤ੍ਹਾ 114 µg/m³ ‘ਤੇ ਹੀ ਖੜਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਚ ਕੋਈ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੁਧਾਰ ਉੱਤੇ ਇਥੇ ਕੋਈ ਵਾਧੂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਲੰਧਰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੇ ਖੰਨਾ ਨੇ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ‘ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ‘ਚ 44.4% ਘਟਾਅ (178 ਤੋਂ 99 µg/m³), ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ‘ਚ 40.7% (189 ਤੋਂ 112 µg/m³) ਅਤੇ ਖੰਨਾ ‘ਚ 28.9% (142 ਤੋਂ 101 µg/m³) ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਆਇਆ।
NCAP 2019 ‘ਚ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਲਕੜ 130 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ‘ਚ, ਜਿਵੇਂ ਦਿੱਲੀ, ਮੁੰਬਈ, ਚਨ੍ਹਈ ਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ, ਦੀ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਸੀ। ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕਲੀਨ ਏਅਰ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਚ ਵਾਹਨਾਂ, ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਤੋੜ-ਫੋੜ, ਸੜਕ ਧੂੜ, ਕੂੜਾ ਸਾੜਨਾ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਉਤਸਰਜਨ ਮੁੱਖ ਝੋਨੇ ਹਨ।
ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਵਾ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਉਂਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹਵਾਈ ਮਾਪਦੰਡ, ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਮੌਸਮੀ ਹਾਲਾਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ।
ਫਿਰ ਵੀ, 2017–18 ਤੋਂ 2024–25 ‘ਚ 103 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੇ PM10 ‘ਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ, 64 ‘ਚ 20% ਤੋਂ ਵੱਧ, 25 ‘ਚ 40% ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਤੇ 22 ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ PM10 ਗਿਣਤੀ 60 µg/m³ ਤੋਂ ਘੱਟ ਰਹੀ।
