Health Care (ਨਵਲ ਕਿਸ਼ੋਰ) : ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ – ਵਾਤ, ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ ਦੇ ਸੰਤੁਲਨ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ‘ਤ੍ਰਿਡੋਸ਼ਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤ੍ਰਿਦੋਸ਼ ਸਾਡੀ ਸਰੀਰਕ ਬਣਤਰ, ਮਾਨਸਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਪਾਚਨ ਸਮਰੱਥਾ, ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਤਿੰਨੋਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਾਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਤਲੇ ਅਤੇ ਚੁਸਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹ ਬੇਚੈਨੀ, ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਅਨਿਯਮਿਤ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਚਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਭੁੱਖ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਵਾਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਠੰਡੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅਨਿਯਮਿਤ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪਿੱਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਅੱਗ ਤੱਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸੀ, ਨਿਰਣਾਇਕ ਅਤੇ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ, ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੱਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਠੰਡੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਹਲਕੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਫ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕਫ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਲੋਕ ਸਥਿਰ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਸੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਚਨ ਸ਼ਕਤੀ ਹੌਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਲਸ ਅਤੇ ਸੁਸਤੀ ਆਮ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਹਲਕਾ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਠੰਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਆਪਣੀ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਨਿਰਣਾ ਚਮੜੀ, ਵਾਲ, ਭੁੱਖ, ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਾਤ-ਪਿੱਤ, ਕਫ-ਵਤ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਦੋਵਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ, ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜੀਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਕੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਯੋਗ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਮਾਹਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
