Lifestyle (ਨਵਲ ਕਿਸ਼ੋਰ) : ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਾਲਗਾਂ ਤੱਕ, ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ‘ਤੇ ਰੀਲਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਨੂੰ ਸਕਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਦਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰੀਰਕ ਸਿਹਤ, ਸਗੋਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਸਕ੍ਰੀਨ ਟਾਈਮ ਕਾਰਨ ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਪਿੱਠ ਦਰਦ, ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਆਮ ਹਨ, ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਥਕਾਵਟ, ਨੀਂਦ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੀ ਕਮੀ ਵੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਰਾਏ
ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਦੇ ਨਾਰਾਇਣ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਨਿਊਰੋ ਅਤੇ ਸਪਾਈਨ ਸਰਜਰੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਉਤਕਰਸ਼ ਭਗਤ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਗਾਤਾਰ ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੋਵਾਂ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਰੀਲਾਂ ਜਾਂ ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੇ ਦੇਖਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਮੱਗਰੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।”
ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਫੋਕਸ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲਗਾਤਾਰ ਦਿਲਚਸਪ ਸਮੱਗਰੀ ਦੇਖਣ ਨਾਲ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ।
ਵਧਿਆ ਹੋਇਆ ਬੋਧਾਤਮਕ ਭਾਰ
ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੰਦਰਭ-ਸਵਿਚਿੰਗ (ਇੱਕ ਸਮੱਗਰੀ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਸਮੱਗਰੀ ‘ਤੇ ਛਾਲ ਮਾਰਨਾ) ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਵਾਧੂ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਧਿਆਨ ਕੰਟਰੋਲ ਘਟਦਾ ਹੈ
ਕੁਝ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ) ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਤੇਜਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਟਕਣਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ
ਰੀਲਾਂ ਡੋਪਾਮਾਈਨ ਰੀਲੀਜ਼ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਨਸ਼ਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਅਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਮ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੂਡ ਸਵਿੰਗ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਡਾ. ਭਗਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਧਾਰਨ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਮਾਹਰ ਰੀਲਾਂ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਦੇਖਣ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮਾਂ ਘਟਾਉਣ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਫੋਕਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ ਬਲਕਿ ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਕ੍ਰੀਨ ਸਮਾਂ ਚਮੜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
